ابرهاي شب تاب

[Babak Radfar]

ابرهاي شبتاب

ابرهاي طبيعي :

ابــــرهاي شبتاب ، ابــــرهايي هستند كه نور خورشيد را مد تـــها پس از غروب در خود حفظ مي كنند . اين امـرنشان دهنده آن است كه اين ابرهـــا در ارتفاع زيـادي هستند . ابــرهـاي شبتاب طبيعي بندرت يــافت مي شونــد و تنـها در عرضهاي جغرافيايـي زيـاد در اواخر تابستان ظاهـر ميشوند . ازايـن رو ، بجز در اروپاي شـمالي ، كانـادا و آلاسكا وجـود آنــها در جـاهــاي ديـگر بندرت گزارش مي شونـد . انــهاهمانند ابـرهـاي آتشفشان ظاهـرلطيفي نـدارنـد ، بـلكه دقيقاشبيه ابـرهــاي معمولي انـد.

اين ابرها ، مدتها پس از غروب خورشيد قابل رويتند و ازچنان فاصله هاي دوري قابل مشاهده اندكه ارتفاع آنها را مي توان بامثلث بندي ساده تخمين زد ، ارتفاع به دست آمــده همواره حدود80 كيلومتر بوده است ، بنابراين آنها از ابرهاي معمولي وگرود غبارآتشفشاني خيلي بالاترند . درمورد منشاء اين ابرهاي طبيعي بحث هاي زيــادي شده است . چــون آنــها تقريبا در همــان ارتفاعي جــاي دارنــدكه درآن جـا بيشتر شهابــهاي كوچـك مي سوزند . زمــاني تصور مي شد كه ايــن ابرها گرد و غبار شهابـي هستند ، اما بــر حسب ظاهر شبيه ابــرهاي بخار آب هستند . محتمل ترين منشاء آنــها هنگامي آشكار مي شود كه انسان به وضعيت فيزيكي جو در ارتفاع 80 كيلومتري توجه كند . درايـن ارتفاع دمـا بسياركـم است و تـا حـد 74 درجـه سانتيگراد كاهش مـي يـابـد . دراين ارتفاع ، ضمن مطالعه يك نوار تشعشعي مـادون قرمــــز اكسيژن بـه هنــگام شب در آسمان دماي 103 سانتيگراد را مشاهـده كرده ايم . اين دما تا بدان حد كـم است كـه مقدار ناچيز بخار آب كه گاهـي به بالاي چــند سپهرتـا ايـن ارتفاع نفوذ مي كند ، منجمد مي شود و به حالت يك ابريخ زده در مي آيد .

ابرهاي مصنوعي :

به علت كمياب بودن ابرهاي شبتاب طبيعي ، ما از ديدن ابرهاي خيلي مرتفع در آسمان جنوب غربي تاكسون دچار حيرت شديم. عكسبرداري از لايه تابش آگنگ را در دوم نوامبر 1963م ، به پايان رسانده بوديم و هنوز دوربين و سه پايه را در دست داشتيم كه ناگهان كارولين ابر شبتابي را مشاهده كرد كه در سمت راست ، جايي كه چند دقيقه پيش به آن نگاه مي كرديم ، ظاهر شده بود . موفق شديم از آن عكس بگيريم . پس از آن ، دوبار ديگر ، يعني ، در 13 و 20 دسامبر1963م ، ابرهاي شبتاب ظاهر شدند .
اين سـري ازعكسها ما را قـادر ساخت تا حركت را اندازه گـيري كنيم و وقتي آن را با ارتفاع به دست آمـده از هنگام غروب خورشــيد بر روي ابـر همراه كرديم ، سرعت زميـن به دست آمد . عكسها را از آخر به اول بر پرده افكنديم و زمان و مكاني را يافتيم كه وقتي ابر بر فراز اقيانوس آرام بود ، بايد درآن محل قرار مي داشت ، زمان آن دقيقاً وقتي بود كه موشكي از محلي كه ما پيش بيني كـرده بوديم ، يعنــي پايـگاه موشـكي واندنبــرگ دركاليفرنيا به سوي محل خاصي درجزيره كوواياليـن پرتاب شـده بود . ازآن به بعد ، گاهــي ابرهاي ديگري مي ديديم ، حتي يك بار دود روشن موشكي را ديديم كه درآسمان تاريك همانند يك بالون سبك بادنباله اي درازهمراه بود .

اخيرا، يكي از همكارانم ضمن رانندگي در وسط صحراي نزديك ال سنترو دركاليفرنيا ، پس از غروب خورشيد ، منظره اي جالب از ابرشبتاب را كه از تخليه دود موشك درآسمان غربي به وجودآمــده بود ، مشاهــده كـرد . خوشبختانه در اتومبيلش دوربين عكاسي داشت . همچنين موشكها از طريق تزريق مواد فلوئورسان يا موادي كه درنتيجه واكنشهاي شيميايي تـابـان مي شوند ، در ارتفاعات ابرهاي شبتاب مصنوعي ايجادكرده اند و معمولا بادهايي كه در ارتفاعات زياد مي وزند ، ازطـريق آنها قابــل رويت مي شوند. اين ابرهــا بيشتر به رنگ قرمز يا سبز هستند و اين بسته به آن است كه عنصر باريوم به كار گرفته شده باشد يا ليتيوم . يك موشك تحقيقاتي از تفنگ ويژه اي در ميدان آزمايش سلاحهاي ارتشي واقع دريوما به ارتفاع بسيار زيادي شليك شد ويك ردياب شيميايــي كه در نـورخورشيد منـور مي شد به داخــل منطقه روشــن پـرتاب شد و حـدود20 دقيقه در آن محل باقـي مي مانـد و كـم كـم پراكنده و رانده شد.